هلیکوباکتر پیلوری وبیماریهای گوارشی

 هلیکوباکتر پیلوری شایع‌ترین باکتری است که انسان‌هارا در جهان مبتلا به عفونت ساخته است. بیش از نیمی از مردم دنیا آلوده به این باکتری هستند.  هلیکوباکتر پیلوری درسال 1983توسط دکتر وارن ومارشال کشف شد. ارتباط این باکتری ها با گاستریت برای اولین بار در کالج سلطنتی پزشکان استرالیا در سال۱۹۸۲ عنوان شد. اما ابتدا گزارش های مربوط به ارتباط بین باکتری ها و گاستریت با شک و تردید بسیاری از جانب جامعه علمی روبه رو شد. یک سوال اصلی این بود که آیا این باکتری ها علت گاستریت هستند یا تنها ناظری بی گناه اند که در مخاط آسیب دیده کلونیزه می شوند.برای رفع این تردید، مارشال و آرتور موریس  تصمیم گرفتند با نوشیدن محلولی حاوی  باکتری خود را تلقیح کنند. هر دو دچار نشانه های ناخوشی حاد و شبه آنفلوآنزایی معده همراه با اتساع معده، تهوع و استفراغ شدند. پس از ۱۰ روز، آندوسکوپی ابتلا به هلیکوباکتر پیلوری و گاستریت را نشان داد که به تدریج طی ۳ هفته بعدی فروکش نمود. در آندوسکوپی مجدد ارگانیسمی دیده نشد و گاستریت رو به بهبود بود. بدین ترتیب فرضیه کخ مبنی بر اینکه در واقع خود باکتری ها علت بیماری هستند، تایید شد.

  این باکتری در بسیاری از بیماران مبتلا به مشکلات گوارشی در مخاط معده مشاهده میشود. هلیکوباکتر پیلوری تنها باکتری است که می‌تواند در معده زنده بماند و رشد کند .

زخم گوارشی یا "اولسر پپتیک" قرن هاست که انسان ها را گرفتار کرده است.علت دقیق این عارضه نامعلوم بود. امروزه می دانیم که هلیکوباکترپیلوری عامل این بیماری است.هلیکوباکتر پیلوری علت اکثر موارد زخم‌های معده ودوازده است و باعث بروز بعضی از سرطان‌های گوارشی شده و مهمترین علت ایجاد مالتوماو سرطان معده و لنفوم معده محسوب می‌شود، البته این بدان معنا نیست که هرکس مبتلا به هلیکوباکتر بود لزوما به سرطان معده دچار می شود اما حضور هلیکوباکتر درمان نشده زمینه ساز ابتلا به سرطان معده خوانده شده است .

این باکتری دارای تنوع ژنتیکی بسیار زیاد است که دلیل آن ورود به دستگاه گوارش افراد مختلف و سازگاری با شرایط میزبانهای انسانی جدید است .هلیکوباکتر پیلوری همیشه باعث التهاب می شود، و التهاب معده یا "گاستریت" به وجود می آورد. ولی به نظر نمی رسد که این واکنشهای دفاعی برای حذف باکتری کافی باشند . بنابراین اگر درمان آنتی بیوتیکی صورت نگیرد باکتری برای تمام عمر باقی می ماند. گرچه هر کسی که هلیکوباکتر پیلوری را داشته باشد، دست کم درجاتی از گاستریت را دارد، اکثریت عمده این افراد بدون علامت هستند و حالشان خوب باقی می ماند.سیگار کشیدن خطر زخم های گوارشی و سرطان های مربوط به هلیکوباکتر پیلوری را افزایش می دهد، و همچنین درمان آنتی بیوتیکی این عفونت را مشکل تر می کند.عفونت اغلب در اوایل دوران کودکی اتفاق می افتد و باعث التهاب مخاط معده ( گاستریت ) می شود . وز مشخص نیست که چه ارتباطی بین هلیکوباکترپیلوری مستقر در دهان و عفونت معده وجود دارد. بیماریهایی مثل آفت و بوی بد دهان را به عفونت با این باکتری نسبت می دهند .

تشخیص :

آسان‌ترین راه تشخیص هلیکوباکتر پیلوری انجام یک آزمایش خونی است که میی‌تواند پادتن‌ها یا آنتی‌بادی‌هایی را شناسایی کند که در پاسخ به عفونت تشکیل می شوند. علیرغم آسانی انجام آزمایش خون، این شیوه دارای دو محدودیت است. اول اینکه نمی‌تواند میان یک عفونت فعال که باعث بیماری می‌شود و یک عفونت نهفته که علائمی ایجاد نمیکند ، تفاوتی قائل شود . دوم اینکه آزمایش خون نمی‌تواند بگوید که آیا درمان باعث معالجه بیماری و ریشه‌کنی باکتری شده است یا نه ، چرا که پادتن‌های ضد باکتری مدتها پس از نابودی آن در خون باقی می‌مانند.

دو آزمایش غیرتهاجمی دیگر وجود دارد  که به تشخیص  عفونت فعال با هلیکوباکتر پیلوری کمک میکند :

"آزمایش تنفسی اوره" یک شیوه سریع، دقیق و ایمن برای شناسایی هلیکوباکتر پیلوری است و از آنجایی که تنها باکتری‌های فعال را شناسایی می‌کند، می‌تواند برای تعیین موفقیت درمعالجه باکتری به کار رود.

آزمون جدیدتر میزان پروتئین‌های باکتری را در نمونه مدفوع شناسایی می‌کند..اما قدیمی ترین آزمایش برای هلیکوباکتر پیلوری که یک شیوه تهاجمی است، آندوسکوپی و بیوپسی یا نمونه‌برداری بافتی می باشد. برای تشخیص سریع می‌توان نمونه بافت معده را از لحاظ وجود آنزیم هلیکوباکتر پیلوری ( که اوره را تجزیه می‌کند)، مورد آزمایش قرار داد ..متخصصان آسیب شناسی نیزبا استفاده از میکروسکوپ و رنگ آمیزی های مخصوص می توانند خود باکتری را نیز در مخاط معده ببینند .

درمان

هلیکوباکتر پیلوری، که توانایی زیادی برای مقاوم شدن به آنتی بیوتیک ها دارد.خوشبختانه پزشکان می توانند با استفاده از درمان ترکیبی آنتی بیوتیک بر این مشکل فائق آیند.بسیاری از برنامه های درمانی در دسترس هستند؛ در همه آنها ترکیبی از دست کم دو آنتی بیوتیک به علاوه یک یا داروی خنثی کننده اسید به کار می روند. بیشتر اوقات کشتن این باکتری مانع از برگشت زخم خواهد شد. گاهی اوقات همه باکتری‏ها کشته نمی‏شوند یا اینکه مجدداً برمی‏گردند. اگر این حالت اتفاق بیفتد زخم دیگری تشکیل خواهد شد. پرهیز از کشیدن سیگار و عدم مصرف مسکن‏هایی مانند آسپیرین و داروهای مشابه می‏تواند به بهبود زخم و جلوگیری از برگشت آن کمک کند.

                                                                                                                                  دکترمحسن مسعودی

                                           عضو هیئت علمی دانشگاه

با آرزوی سلامتی و بهبودی شما عزیزان